Voedselvergiftiging is een ziekte die wordt veroorzaakt door het eten van besmet voedsel. Het is meestal niet ernstig en de meeste mensen worden binnen een paar dagen beter zonder behandeling. In de meeste gevallen van voedselvergiftiging is het voedsel besmet met bacteriën, zoals salmonella of Escherichia coli (E. coli), of een virus, zoals het norovirus.
Het is desalniettemin belangrijk om op de hoogte te zijn van de verschillende soorten voedselvergiftigingen die er zijn, zodat je weet met welke je mogelijk te maken hebt en de maatregelen die je kunt treffen om vergiftiging te voorkomen.
Daarom hebben wij 20 mogelijke oorzaken van voedselvergiftiging voor je op een rij gezet.
Inhoudsopgave
Listeria: Rauw fruit en rauwe groenten
De listeriabacterie veroorzaakt een infectie die het hele lichaam aantast en die vooral gevaarlijk is voor zwangere vrouwen en pasgeborenen. De bacterie kan verse producten besmetten, zoals meloen, maar ook sommige verwerkte voedingsmiddelen, zoals kaas. Symptomen van infectie, die binnen een maand kunnen optreden, zijn koorts, spierpijn, maagklachten of diarree, die meestal 4 tot 10 dagen na blootstelling optreden.
Veiligheid: Schrob rauwe producten en droog ze af voor het snijden. Bewaar ze in de koelkast. Maak alles schoon wat in contact komt met een hele meloen. Vermijd ook ongepasteuriseerde zachte kazen, spruiten, hotdogs en vleeswaren.
Vibrio Vulnificus: Rauwe oesters
Vibrio vulnificus is een bacterie die in warm zeewater leeft en schelpdieren, met name oesters, kan besmetten. Een besmetting met V. vulnificus veroorzaakt dezelfde gastro-intestinale symptomen als veel andere door voedsel overgedragen ziekten, maar bij mensen met een verzwakt immuunsysteem kan de bacterie zich ontwikkelen tot een levensbedreigende bloedinfectie.
Veiligheid: Eet alleen grondig gekookte schelpdieren. Bakken, koken en stomen verkleint het risico op infectie. Gooi schelpdieren weg die tijdens het koken niet opengaan.
Perfringens: Vlees, stoofpot en jus
Clostridium perfringens is een bacteriesoort die krampen en diarree veroorzaakt die minder dan 24 uur duren. Stoofpotten, jus, en ander voedsel dat in grote hoeveelheden bereid wordt en lang warm gehouden wordt voor het opdienen zijn een veel voorkomende bron van C. perfringens infecties.
Veiligheid: Sauzen, jus, en stoofschotels moeten grondig gekookt worden en daarna in de koelkast bewaard worden. Serveer voedsel heet meteen na het koken. Koel restjes onmiddellijk in ondiepe bakjes om ze goed te laten afkoelen.
Hepatitis A: Verkeerd omgaan met voedsel
Hepatitis A is een virus dat de lever aantast en koorts, vermoeidheid, misselijkheid, gewichtsverlies en geelzucht kan veroorzaken. De meeste infecties zijn mild. Het kan zich verspreiden als een besmette persoon zijn handen niet goed wast, en dan voedsel aanraakt of voorwerpen die in de mond gestopt worden. Recente uitbraken zijn terug te leiden op werknemers in voedselverwerkende bedrijven of restaurants.
Veiligheid: Laat je vaccineren tegen hepatitis A, vooral als je op reis gaat naar een land waar hepatitis A veel voorkomt. Laat je ook vaccineren als je in de voedselvoorziening werkt. Controleer de gezondheidsclassificaties van restaurants. Was altijd grondig je handen voor je voedsel aanraakt.
E. coli: Rauw sap en rauwe melk
Pasteurisatie gebruikt hitte om bacteriën te doden. Omdat de meeste sappen die je in de kruidenierswinkel vindt gepasteuriseerd zijn, vormen ze geen risico. Maar ongepasteuriseerde sappen en ciders die verkocht worden bij boerderijen, kraampjes, of in natuurvoedingswinkels, kunnen E. coli herbergen. De bacterie kan ook in rauwe melk terechtkomen als gevolg van onzuivere melkapparatuur, of met mest vervuilde of besmette uiers.
Veiligheid: Koop alleen producten die gepasteuriseerd zijn. Als je het niet zeker weet, kook het dan voor je het drinkt.
E. coli: Gemalen rundvlees
E coli leeft in de ingewanden van runderen en kan rundvlees besmetten tijdens het slachtproces. Vooral gemalen rundvlees is riskant, omdat de bacterie zich kan verspreiden als vlees fijngemalen wordt. Symptomen van E. coli infectie zijn hevige buikkrampen, waterige diarree, en braken. De ziekte ontstaat meestal enkele dagen na de blootstelling en kan ernstig zijn bij kwetsbare mensen. Ze duurt ongeveer een week.
Veiligheid: Kook vlees door en door gaar (geen roze in het midden). Leg een gekookte hamburger niet terug op een bord waarop rauw vlees lag. Was keukengerei, ook de vleesthermometer, met warm, zeepachtig water.
E. coli: Verse producten
Groenten en fruit kunnen met E. coli besmet zijn als de meststof of het water waarmee ze gekweekt worden de bacterie bij zich draagt. Bladgroenten lopen het grootste risico. E. coli is in verband gebracht met verse spinazie. Maar de telers hebben veiligheidsmaatregelen genomen om het risico zo klein mogelijk te maken. Deskundigen zeggen dat de gezondheidsvoordelen van het eten van groenten en fruit veel groter zijn dan het risico van voedselvergiftiging.
Veiligheid: Houd de bladeren van bladgroenten apart en was ze afzonderlijk, en kook groenten om bacteriën te doden.
Salmonella: Gevogelte en eieren
Salmonella bacteriën kunnen elk voedsel besmetten, hoewel het risico groter is bij dierlijke producten vanwege het contact met dierlijke uitwerpselen. Bij kippen kan het eieren besmetten voordat de schaal zich vormt, dus zelfs schone, verse eieren kunnen salmonella herbergen. Symptomen zijn buikkrampen, koorts en diarree 12 tot 72 uur na blootstelling. De ziekte duurt meestal 4 tot 7 dagen.
Veiligheid: Eet nooit rauwe of licht gekookte eieren. Kook gevogelte tot 75 graden. Houd rauw gevogelte gescheiden van gekookt gevogelte en ander voedsel. Was handen, snijplanken, keukengerei en aanrecht na het hanteren.
Salmonella: Verse producten
Verse producten halen gevogelte in als oorzaak van salmonella besmettingen. Uitbraken zijn getraceerd naar tomaten, hete pepers, saladegroenten, en papaja’s. Ook spruitjes kunnen salmonella herbergen omdat ze in warme, vochtige omstandigheden gekweekt worden – en vaak rauw of licht gekookt gegeten worden. Infecties kunnen ernstig of zelfs dodelijk zijn bij mensen die een groter risico lopen, waaronder baby’s en zwakke ouderen.
Veiligheid: Was de producten grondig en droog ze af, en bewaar ze in de koelkast.
Salmonella: Rauw vlees
Rauw vlees, vooral gemalen vlees, is ook vatbaar voor besmetting met salmonella. Gemalen kalkoen is in verband gebracht met verschillende uitbraken van salmonella. Je ziet meestal niet dat het voedsel besmet is, want het ziet er normaal uit en ruikt normaal.
Veiligheid: Kook rund-, varkens- en lamsvlees tot minstens 60 graden en gevogelte (ook gemalen gevogelte) tot minstens 75 graden. Gemalen rund-, varkens- en lamsvlees moet worden verwarmd tot 72 graden. Voorkom kruisbesmetting door na contact met rauw vlees de handen en alle oppervlakken met warm zeepwater te wassen.
Salmonella: Bewerkte voedingsmiddelen
Chips, crackers, soep, pindakaas, zelfs diepvriesmaaltijden kunnen een licht risico voor salmonella besmetting opleveren. Eén uitbraak van salmonella werd in verband gebracht met pindakaas en verpakte voedingsmiddelen die met pinda’s gemaakt waren, waaronder mueslirepen en koekjes. In gevallen als deze kunnen salmonella bacteriën in een verwerkingsbedrijf veel producten besmetten, die dan teruggeroepen moeten worden.
Veiligheid: Gebruik nooit een product dat teruggeroepen is — breng het onmiddellijk terug naar de winkel of gooi het weg. Voedsel grondig verwarmen tot 75 graden kan salmonella bacteriën doden.
Botulisme: Ingeblikt voedsel
Botulisme is een zeldzame, mogelijk dodelijke ziekte die verband houdt met verkeerd ingeblikte of geconserveerde voedingsmiddelen. Vooral thuis ingeblikte voedingsmiddelen lopen gevaar, evenals honing, gepekeld vlees, en gefermenteerde, gerookte of gezouten vis. Baby’s hebben het grootste risico om ziek te worden. Symptomen zijn krampen, braken, ademhalingsmoeilijkheden, moeite met slikken, dubbelzien, en zwakte of verlamming. Als je botulismevergiftiging vermoedt, bel dan 112.
Veiligheid: Geef nooit honing aan kinderen jonger dan 12 maanden. Gooi uitpuilende blikken, lekkende potten, of vies ruikende conserven weg — of als er bij het openen vloeistof uitspuit. Steriliseer zelf ingeblikte voedingsmiddelen door ze gedurende 30 minuten bij 120 graden te koken.
Staphylococcus aureus: Sandwiches, Salades, Gebak
Ja, je kunt een stafylokok infectie krijgen van voedsel als een besmette persoon — vooral iemand met een open wond of huidinfectie aan de hand– het klaarmaakt. Voedingsmiddelen die het grootste risico lopen zijn onder andere sandwiches, salades (o.a. ei, tonijn, kip, aardappel en macaroni), met room gevuld gebak, en pudding. De symptomen komen snel opzetten, in zo weinig als 30 minuten, en omvatten braken, krampen, en diarree. Ze komen zo snel opzetten omdat ze eerder door een voorgevormd toxine dan door de bacterie veroorzaakt worden, wat ook de reden is dat de aandoening niet besmettelijk is. De ziekte verloopt meestal in één tot drie dagen.
Veiligheid: Was je handen grondig voor je voedsel aanraakt. Hanteer geen voedsel als je ziek bent of een neus- of ooginfectie hebt, een open wond, of een infectie aan je handen of polsen.
Campylobacter: Onder gekookt gevogelte
Slechts één druppel rauw kippensap kan campylobacterziekte veroorzaken – een weinig bekende ziekte die de op een na belangrijkste oorzaak is van voedselvergiftiging in de V.S. De symptomen kunnen koorts, krampen, waterige of vaak bloederige diarree en braken zijn. De diarree en het braken hoeven niet altijd aanwezig te zijn. De meeste mensen herstellen in minder dan een week, maar het kan leiden tot het syndroom van Guillain-Barre, een zeldzame, ernstige ziekte. Guillain-Barre ontwikkelt zich enkele weken na de diarreeziekte en kan tijdelijke verlamming veroorzaken.
Veiligheid: Vermijd kruisbesmetting door het wassen van handen, snijvlakken, keukengerei, en werkbladen in warm, zeepwater na het hanteren van rauw gevogelte. Kook gevogelte tot ten minste 75 graden.
Norwalk Virus: Onjuiste behandeling van voedsel
Norovirussen zijn de meest voorkomende veroorzakers van wat wij als de “buikgriep” beschouwen. Ze veroorzaken braken en waterige diarree, en duren meestal 24 tot 48 uur. Norwalk-virussen besmetten voedsel wanneer een voedselverwerker zijn handen niet wast na gebruik van het toilet. Voedsel zoals salade of rauwe schaaldieren vormen een risico omdat ze niet gekookt worden voor het eten. Hoewel het virus zich meestal verspreidt door mensen die besmet voedsel eten, kan het ook van mens op mens worden overgedragen.
Veiligheid: Was je handen altijd 30 seconden met heet water en zeep na gebruik van het toilet of het verschonen van de luier, en voordat je voedsel aanraakt.
Paralytische schelpdiervergiftiging
Paralytic shellfish poison (PSP) wordt geproduceerd door bepaalde soorten algen. Wanneer algen “bloeien” – een rode vloed genoemd – produceert het hoge concentraties van het gif en kunnen schelpdieren besmet raken. Symptomen van PSP zijn tintelende lippen en tong, gevoelloosheid, ademhalingsmoeilijkheden en uiteindelijk verlamming. De dood door PSP kan al 30 minuten na extreme blootstelling intreden. Gelukkig is PSP uiterst zeldzaam. Schelpdieren worden regelmatig getest op toxines voordat ze aan het publiek worden verkocht.
Scombrotoxin: Verse tonijn
Scombrotoxine vergiftiging is een allergie-achtige reactie op het eten van vis die is begonnen te bederven. Vissen die in verband worden gebracht met scombrotoxine zijn tonijn, makreel, amberjack en mahi-mahi. In het beginstadium van het bederf produceren bacteriën histamines in de vis. Dit veroorzaakt een branderig gevoel in de mond, jeukende huiduitslag, duizeligheid, hoofdpijn en diarree. De symptomen verdwijnen meestal binnen vier tot zes uur, en antihistaminica kunnen helpen.
Ciguatera vergiftiging: Vis
Deze ontstaat door het eten van rifvissen zoals tandbaars of snapper die bepaalde soorten zeealgen hebben gegeten. De symptomen ontwikkelen zich binnen 6 uur na blootstelling en kunnen omvatten:
- Brandende of pijnlijke tintelingen in armen of benen
- Hoofdpijn
- Misselijkheid, braken
- Diarree
- Hallucinaties
- Omkering van de temperatuur (koude voorwerpen voelen warm aan, warme voorwerpen voelen koud aan)
Er is geen genezing voor ciguatera vergiftiging, en hoewel het meestal na dagen of weken overgaat, kunnen neurologische symptomen soms jaren aanhouden.
Listeria: ongepasteuriseerde zuivel
Zuivelproducten gemaakt van rauwe melk, zoals yoghurt en zachte kazen zoals Brie, feta en Mexicaanse queso, kunnen een broedplaats zijn voor listeria. Omdat listeria kan leven bij koudere temperaturen, zal het koelen van deze voedingsmiddelen de bacterie niet doden. Ouderen, zwangere vrouwen en mensen met een verzwakt immuunsysteem lopen het grootste risico om ziek te worden.
Veiligheid: Controleer het etiket. Zorg ervoor dat er duidelijk “gepasteuriseerd” op staat.
Listeria: verpakte vleeswarren
Soms komt listeria terecht in een voedselverwerkingsfabriek, waar het jaren kan overleven. Hitte doodt listeria, maar besmetting kan plaatsvinden na het koken maar voor het verpakken – bijvoorbeeld als een voedingsmiddel wordt teruggezet op een toonbank waar rauw vlees op lag.
Veiligheid: Bewaar voorgekookt of kant-en-klaar voedsel nooit na de houdbaarheidsdatum. Verwarm hotdogs en lunchgerechten tot ze dampend zijn voordat je ze eet.
Wanneer een dokter bellen?
De meeste door voedsel overgedragen ziekten lossen vanzelf op, maar je moet de dokter bellen bij:
- Hoge koorts
- Bloederige ontlasting
- Langdurig braken
- Diarree die langer dan 3 dagen aanhoudt
- Tekenen van uitdroging (droge mond, duizeligheid, minder urineren)
Tips voor een veiligere omgang met voedsel
- Was je handen grondig voordat je voedsel aanraakt.
- Was snijvlakken, keukengerei en werkbladen na contact met rauw vlees.
- Was producten onder stromend water en droog ze af met keukenpapier.
- Gooi de buitenste bladeren van sla of kool weg.
- Kook vlees, gevogelte en eieren op de juiste temperatuur.
- Houd warm voedsel warm en koud voedsel koud.
Speciale voorzorgsmaatregelen
Bepaalde groepen lopen een verhoogd risico een door voedsel overgedragen ziekte op te lopen of er erg ziek van te worden. Zwangere vrouwen, ouderen, jonge kinderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem moeten het eten van ondergekookt vlees en eieren, ongepasteuriseerde zuivelproducten, ongekookte hotdogs en vleeswaren, en rauwe vis en schaaldieren vermijden.
